درس هفتــم

قواعد:ادات استفهام- ادات شرط

ادات استفهام

«أ- هل- من- ما-کیف- متی- أیان- أین- أی- أنی» که برخی از این ها بین استفهام و شرط مشترک هستند

*« أ – هل » این دو حرف هردو به معنای «آیا » هستند

1-قالُوا أَ نُؤْمِنُ كَما آمَنَ السُّفَهاء..(13 بقره)

مى‏گويند: آيا ما هم مانند سفيهان ايمان آوريم؟

2-إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا سَواءٌ عَلَيْهِمْ أَ أَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لا يُؤْمِنُون(6 بقره)

بى‏ترديد كسانى كه كفر ورزيدند بر آنها يكسان است چه بيمشان دهى يا بيمشان ندهى ايمان نخواهند آورد.

نکته: در صورتی که قبل از همزه ی استفهام ، کلمه « سَواءٌ» آمده باشد در این صورت، همزه ، معنای «آیا» نمی دهد.

3- هَلْ يَنْظُرُونَ إِلَّا أَنْ يَأْتِيَهُمُ اللَّهُ فِي ظُلَلٍ مِنَ الْغَمامِ وَ الْمَلائِكَة(210 بقره)

آيا جز اين را انتظار دارند كه (فرمان) خداوند در ميان سايبان‏هايى از ابر سفيد بر آنها بيايد و فرشتگان (عذاب) در رسند

*«من-ما» به معنای «چه کسی(کیست) – چه چیزی(چیست) » می باشدالبته ممکن است «ما» به معنی «چه کسی » نیز بیاید

1- قُلْ مَنْ يَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض..(31 یونس)

بگو: چه کسی شما را از آسمان و زمين روزى مى‏بخشد؟

2- وَ إِذا قِيلَ لَهُمُ اسْجُدُوا لِلرَّحْمنِ قالُوا وَ مَا الرَّحْمن(60 فرقان)

هنگامى كه به آنها گفته شود براى خداوند رحمان كه سراسر وجود شما غرق رحمت او است سجده كنيد آنها از روى كبر و غرور، و يا از سر استهزاء مى‏گويند: رحمان چيست؟

*« كَيْفَ » به معنای «چگونه» می باشد

1- كَيْفَ تَكْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ كُنْتُمْ أَمْواتاً فَأَحْياكُم(28 بقره)

چگونه به خداوند كفر مى‏ورزيد در حالى كه شما مرده بوديد پس شما را زنده كرد

*« مَتى‏ »« أَيَّانَ»  به معنای «کی-چه وقت» می باشد

1- حَتَّى يَقُولَ الرَّسُولُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ مَتى‏ نَصْرُ اللَّه(210 بقره)

تا جايى كه فرستاده خدا و كسانى كه با او ايمان آورده بودند مى‏گفتند: نصرت و يارى خدا كى مى‏رسد؟

2- يَسْئَلُونَ أَيَّانَ يَوْمُ الدِّين (12 ذاریات)

پيوسته سؤال مى‏كنند روز جزا چه وقت است

*«أَيُّ» به معنای «کدام» می باشد و البته در غیر حالت استفهام معنای دیگری دارد

1- ثُمَّ بَعَثْناهُمْ لِنَعْلَمَ أَيُّ الْحِزْبَيْنِ أَحْصى‏ لِما لَبِثُوا أَمَدا(12 کهف)

سپس آنها را برانگيختيم و بيدار نموديم، تا ببينيم كدام گروه از آنان مدت خواب خود را بهتر حساب كرده‏اند

*« أَنَّى» به معنای « چگونه » می باشد و البته در غیر حالت استفهام، معنای دیگری دارد

1- قالُوا أَنَّى يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنا وَ نَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْه(247 بقره)

گفتند: چگونه او را بر ما فرمانروايى است در حالى كه ما به فرمانروايى از او سزاوارتريم

*« أَيْنَ» به معنای «کجا» می باشد و البته در غیرحالت استفهام ،معنای دیگری دارد

1- ثُمَّ نَقُولُ لِلَّذِينَ أَشْرَكُوا أَيْنَ شُرَكاؤُكُمُ الَّذِينَ كُنْتُمْ تَزْعُمُون(22 انعام)

سپس به كسانى كه شرك ورزيده‏اند مى‏گوييم: كجايند آن شريكان شما كه (آنها را شريكان ما) مى‏پنداشتيد؟

ادات شرط

« إن – لو- متی –أیان –من- مهما-أما….» که تنها برخی از این ادات با ادات استفهام اشتراک دارند

*« إن – لو» به معنای «اگر» می باشند

1- وَ إِنِ امْرَأَةٌ خافَتْ مِنْ بَعْلِها نُشُوزاً أَوْ إِعْراضاً فَلا جُناحَ عَلَيْهِما أَنْ يُصْلِحا بَيْنَهُما صُلْحا(128 نساء)

و اگر زنى از سركشى يا اعراض شوى خود بترسد، بر آن دو گناهى نيست كه به نوعى در ميان خودشان صلح و آشتى نمايند، و صلح بهتر است

2- فَلَوْ شاءَ لَهَداكُمْ أَجْمَعِين(149 انعام)

خداوند اگر بخواهد، همه شما را هدايت خواهد كرد.

نکته :تفاوت شرط در « إن » و«لو»این است که در «لو» شرطی مطرح می شود که هیچ گاه محقق نمی شود

*« أیان - متی»

در حالت شرطی در قرآن به کار نرفته اندو همه ی نمونه های قرآنی آنها از ادات استفهام است

*« مَهْما » به معنای «هر گاه»

1- وَ قالُوا مَهْما تَأْتِنا بِهِ مِنْ آيَةٍ لِتَسْحَرَنا بِها فَما نَحْنُ لَكَ بِمُؤْمِنِينَ(132 اعراف)

گفتند هر گاه آيتى براى ما بياورى كه بخواهى ما را با آن سحر كنى، ما به تو ايمان نخواهيم آورد

نکته: در قرآن همین یک مورد از این واژه را داریم

*« من » به معنای «کسی که » ترجمه می شود ولی مفهوم شرط  را با خود دارد.

1- فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ باغٍ وَ لا عادٍ فَلا إِثْمَ عَلَيْه(173 بقره)

ولى كسى كه (اگر کسی) مجبور شود از آنها بخورد گناهى بر او نيست، به شرط اينكه ستمگر و متجاوز نباشد

*« أما» هم شرط است و هم تفصیل

1- فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا فَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ(26 بقره)

اما كسانى كه ايمان آورده‏اند مى‏دانند كه آن مطلب حقى است از سوى پروردگارشان

تمرین  : اکنون شما می توانید با ترجمه ی جملات قرآنی زیر ترجمه ی این کلمات را تمرین کنید.(کلمات هر آیه را از هم تفکیک نمایید و با توجه به معنایی که در جدول کلمات جدید به شما ارائه شده است ترجمه ی کاملی را از این آیات بنویسید.)

*128 نساء:« وَ إِنِ امْرَأَةٌ خافَتْ مِنْ بَعْلِها نُشُوزاً أَوْ إِعْراضاً فَلا جُناحَ عَلَيْهِما أَنْ يُصْلِحا بَيْنَهُما صُلْحا »

*91 آل عمران:« فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْ أَحَدِهِمْ مِلْ‏ءُ الْأَرْضِ ذَهَباً وَ لَوِ افْتَدى‏ بِه »

*107 آل عمران:« وَ أَمَّا الَّذِينَ ابْيَضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفِي رَحْمَتِ اللَّهِ هُمْ فِيها خالِدُون »

*15 إسراء:« مَنِ اهْتَدى‏ فَإِنَّما يَهْتَدِي لِنَفْسِه »

تمرین هفتگی:روزانه در یک صفحه از قرآن کلماتی را که آموزش دیده اید بیابید و سعی کنید همان جمله ای که کلمه ی مورد نظر در آن بوده است را ترجمه کنید .

درس ششم

قواعد:حروف جروحروف نفی

حروف جر:

« مِنْ - إلی –علی- فی- کاف- لام- باء- حتی-عن-مع»

هر یک از حروف دارای معنای اصلی هستند و در مواردی هم معنایی غیر از معنای اصلی خود می گیرند .

*« مِنْ » -«عن» به معنای «از» می باشد و البته « مِنْ » در مواردی هم معنای «بعضی از» می دهدو «عن» نیز در مواردی « درباره»  ترجمه می شود

1-فَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا وَ ما لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلاق(200 بقره)

پس بعضى از مردم كسانى ميباشند كه ميگويند پروردگارا بما از نعمتهاى دنيا عطا كن چنين اشخاصى در آخرت هیچ بهره‏اى ندارند

2- ما أَصابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَ ما أَصابَكَ مِنْ سَيِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِك(79 نساء)

آنچه از نيكى بتو رسد از جانب خدا است و آن چه از بدى كه بتو رسد از نفس تو است

3- فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسانُ مِمَّ خُلِق (5 طارق)

انسان بايد نگاه كند از چه چيز آفريده شده است؟

نکته:« مِمَّ» ترکیبی از « مِنْ + ما» است . و نیز ترکیباتی مثل:« مِمَّا (از آن چه)؛مِنْ + ما » و« مِمَّن(از کسی که)؛مِنْ + مَنْ » و« مِنَّا(از ما)؛ مِنْ +نا»

4- وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعالَمِين(97 آل عمران)

هر كه كفران نمايد (بداند كه) حتما خداوند بى‏نياز از جهانيان است.

5-يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْأَهِلَّة(189 بقره)

از تو درباره ماه‏هاى نو مى‏پرسند

*« إِلَى» به معنای «به سوی» می باشد و البته چون انتهای غایت را می رساند می توان دردمواردی هم آن را «تا» معنی کرد

1- ثُمَّ اسْتَوى‏ إِلَى السَّماءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَماوات(29 بقره)

سپس اقبال نمود به سوى آسمان پس مرتب گردانيد هفت آسمان را.

2- ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيامَ إِلَى اللَّيْل(187 بقره)

سپس روزه را تا شب تكميل كنيد

3- إِذْ قالَ اللَّهُ يا عِيسى‏ إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَ رافِعُكَ إِلَي..(55 آل عمران)

ياد كن وقتى را كه خدا گفت اى عيسى من قبض ميكنم روح تو را و تو را به سوى خودم بالا ميبرم

4- وَ أُوحِيَ إِلَيَّ هذَا الْقُرْآن..(19 انعام)

این قرآن به سوی من وحی شد

نکته:« إِلَي » ترکیب یاست از« إِلَى + یاء متکلم)

*« عَلَى » به معنی «بر» می باشدو البته گاهی می توان به معنی «بر عهده» نیز ترجمه کرد

1- ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلائِكَة…(31 بقره)

سپس آن ها را بر ملائکه عرضه نمود.

2- قالَ قَدْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيَّ إِذْ لَمْ أَكُنْ مَعَهُمْ شَهِيدا (72 نساء)

مى‏گويد: خداوند بر من نعمت ارزانى داشت كه با آنان همراه نبودم

3- فَإِذا أُحْصِنَّ فَإِنْ أَتَيْنَ بِفاحِشَةٍ فَعَلَيْهِنَّ نِصْفُ ما عَلَى الْمُحْصَناتِ مِنَ الْعَذاب(25 نساء)

پس هر گاه اين زنان ازدواج نمودند، اگر كار زشت (زنا) انجام دادند برآنها (بر عهده آن ها) نصف آن كيفرى است كه بر زنان آزاد است

*« فِي» به معنای «در» و«در میان »است و البته گاهی ممکن است در غیراز این معنای اصلی اش بیاید.

1- وَ إِذا قِيلَ لَهُمْ لا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ قالُوا إِنَّما نَحْنُ مُصْلِحُون(11 بقره)

و چون به آنها گفته شود: در زمين فساد نكنيد گويند: جز اين نيست كه ما اصلاح گريم.

2- كَما أَرْسَلْنا فِيكُمْ رَسُولًا مِنْكُم (151 بقره)

همانگونه كه رسولى در ميان شما از نوع خودتان فرستاديم

3- فِيمَ أَنْتَ مِنْ ذِكْراها(43 نازعات)

تو در چه حالى از ياد آن هستى؟

*«کاف» به معنای «مانند» می باشد

1- مَثَلُهُمْ كَمَثَلِ الَّذِي اسْتَوْقَدَ نارا(17 بقره)

داستان اينان، مانند داستان كسانى است كه آتشى برافروزند

2- وَ إِذا قِيلَ لَهُمْ آمِنُوا كَما آمَنَ النَّاسُ قالُوا أَ نُؤْمِنُ كَما آمَنَ السُّفَهاء(13 بقره)

و چون به آنان گويند كه مانند (ديگر) مردمان ايمان بياوريد مى‏گويند آيا ما مانند كم خردان ايمان بياوريم؟ آگاه باشيد! آنان خود كم خردند امّا نمى‏دانند.

نکته:البته در مواردی که «کما» در عبارتی می آید می توانیم به صورت «همانگونه » نیز ترجمه کنیم:( و چون به آنها گفته مى‏شود كه ايمان بياوريد همانگونه كه مردم ايمان آورده‏اند، مى‏گويند: آيا ايمان بياوريم همانگونه كه سفيهان ايمان آورده‏اند؟)

*«لام» این حرف وقتی به عنوان حرف جر باشد ممکن است با فتحه بیاید(لَ) و یا باکسره (لِ) اما در هر حال معنای آن «برای » است که در این صورت فقط بر سرانواع اسم و یا ضمیروارد می شود ولی در حالات دیگری که حرف جر نیست، این معنا را ندارد و برای تاکید می آید و بر سر فعل و یا اسم و خبر« إن »وارد می شود

1- وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَلِأَنْفُسِكُم(272 بقره)

آنچه را از خوبيها انفاق كنيد براى خودتان است

2- وَ لَكُمْ نِصْفُ ما تَرَكَ أَزْواجُكُمْ إِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُنَّ وَلَد(12 نساء)

نيمى از آنچه همسران شما بر جاى گذارند، براى شماست اگر آنها فرزند نداشته باشند

*«باء» این حرف در حالت معمولی معنای «به» در فارسی و گاهی «با » را می دهد و البته اگر برای متعدی کردن فعلی به کار رفته باشد ممکن است در ظاهر لفظ معنایی نداشته باشد و فقط در تغییر معنای فعل از صورت لازم به متعدی نقش خواهد داشت .در بعضی موارد هم حرف «باء» زائد است و لذا هیچ معنایی نخواهد داشت ودر مواردی هم از معنای اصلی خود عدول می کند و ممکن است معانی بقیه ی حروف را به خود بگیرد

1-ذلِكَ بِأَنَّهُمْ كانُوا يَكْفُرُونَ بِآياتِ اللَّهِ وَ يَقْتُلُونَ النَّبِيِّينَ بِغَيْرِ الْحَق(61 بقره)

اين براى آن بود كه آنها همواره به نشانه‏هاى خدا كفر مى‏ورزيدند و پيامبران خدا را به ناحق مى‏كشتند

2-فَأْتُوا بِآبائِنا إِنْ كُنْتُمْ صادِقِين(36 دخان)

پس پدران ما را بياوريد اگر شما راستگوييد.

*در این آیه حرف باءفقط باعث متعدی شدن فعل شده است

3-وَ لا تَيَمَّمُوا الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ وَ لَسْتُمْ بِآخِذِيهِ إِلَّا أَنْ تُغْمِضُوا فِيه(267 بقره)

و قصد مال ناپاك نكنيد كه از آن انفاق نماييد، در حالى كه آن را (اگر در برابر حق خودتان مى‏دادند) جز با چشم‏پوشى (و بى‏ميلى) نمى‏گرفتيد

*در این آیه حرف باء، زائده است و اصلا درترجمه لحاظ نمی شود

4-وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحار(17 آل عمران)

آمرزش‏خواهان در سحرها.

*در این آیه حرف باء در معنای اصلی اش نیامده است.

*« حَتَّى » انتهای غایت را می رساند و به صورت «تا» ترجمه می شود به جز برخی موارد که «مگر اینکه » ترجمه می شودکه البته در این حالت نیز حرف غایه وجر است. (موارد2 و 3 از این نوع هستند)

1- ثُمَّ بَدا لَهُمْ مِنْ بَعْدِ ما رَأَوُا الْآياتِ لَيَسْجُنُنَّهُ حَتَّى حِين(35 یوسف)

آن گاه پس از ديدن نشانه‏ها  به نظرشان رسيد كه وى را تا مدتى زندانى كنند.

2- وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْر(187 بقره) بخوريد و بياشاميد تا رشته سپيد صبح از رشته سياه شب براى شما آشكار گردد

2-وَ إِذْ قُلْتُمْ يا مُوسى‏ لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتَّى نَرَى اللَّهَ جَهْرَة(55 بقره)

و (به ياد آريد) زمانى كه گفتيد: اى موسى، هرگز به تو ايمان نمى‏آوريم تا اینکه خدا را آشكارا ببينيم

3- وَ ما يُعَلِّمانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى يَقُولا إِنَّما نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلا تَكْفُر(102 بقره)

به هيچكس چيزى ياد نمى‏دادند، مگر اينكه قبلا به او مى‏گفتند: ما وسيله آزمايش تو هستيم، كافر نشو.

*«مع» به معنای «به همراه-با» می باشد

1-وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِين(69 عنکبوت)

و همانا خداوند با نيكوكاران است.

تمرین : : اکنون شما می توانید با ترجمه ی جملات قرآنی زیر ترجمه ی این کلمات را تمرین کنید.(کلمات هر آیه را از هم تفکیک نمایید و با توجه به معنایی که در جدول کلمات جدید به شما ارائه شده است ترجمه ی کاملی را از این آیات بنویسید.)

*59بقره:« فَأَنْزَلْنا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا رِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما كانُوا يَفْسُقُون »

*36 بقره:« وَ لَكُمْ فِي الْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَ مَتاعٌ إِلى‏ حِين »

*193 آل عمران:« فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ كَفِّرْ عَنَّا سَيِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرار »

حروف نفی:

«لا-ما-لم- لما – لن- إن»

در مورد 5 مورد اول در بخش فعل و حالات مختلف آن صحبت خواهیم کرد .اکنون به حرف «إن» و ترجمه ی آن می پردازیم.این حرف در صورتی که با «إلا» همراه باشد به معنای نفی است و در غیر این صورت حرف شرط است و به معنای «اگر» می باشد.

*21 حجر:« وَ إِنْ مِنْ شَيْ‏ءٍ إِلَّا عِنْدَنا خَزائِنُه»

و هيچ چيزى نيست مگر آنكه گنجينه‏هاى آن  در نزد ماست.

*78 بقره:« وَ إِنْ هُمْ إِلَّا يَظُنُّون»

نيستند جز گمان برندگان.

تمرین هفتگی:روزانه در یک صفحه از قرآن کلماتی را که آموزش دیده اید بیابید و سعی کنید همان جمله ای که کلمه ی مورد نظر در آن بوده است را ترجمه کنید .

درس پنجم

قواعد: استثناء و ادات حصر

کلماتی هستند که ترجمه ی آنها «به جز – جز اینکه » می باشد که آن ها همان ادات استثناء هستند البته قواعدی هم دارند که در صورت ضرورت توضیح داده خواهد شد .این ادات عبارتند از:

« إلا – غیر –سوی- خلا- عدا-حاشا » که در میان آن ها فقط مورد اول و دوم در قرآن شاهد مثال دارد

اکنون به نمونه های قرآنی زیر توجه نمایید:

*«إلا»

وَ ما يَكْفُرُ بِها إِلَّا الْفاسِقُون(99 بقره)

و به آنها جز فاسقان كفر نمى‏ورزند

*«غیر»

1-وَ مَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلامِ دِيناً فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرِين(85 آل عمران)

و هر كس جز اسلام دينى بطلبد هرگز از او پذيرفته نمى‏شود و او در آخرت از زيانكاران است.

2-فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ باغٍ وَ لا عادٍ فَلا إِثْمَ عَلَيْه(173 بقره)

پس كسى كه مضطر گرديد بخوردن اينها بدون تجاوز از حد كه از روى طغيان و مخالفت امر حق باشد گناهى بر او نيست

3-وَ اضْمُمْ يَدَكَ إِلى‏ جَناحِكَ تَخْرُجْ بَيْضاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ آيَةً أُخْرى(22 طه)

دست خود را در زير بغلت بنما بيرون ميآيد درخشان بدون عيبى و اين معجزه ديگرى است بر پيغمبرى تو.

نکته :در مواردی مثل این دو آیه ،کلمه ی «غیر» به معنای «بدون» ترجمه می شود

*ادات حصر

گاهی کلماتی هستند که حکم موجود در جمله را منحصر در کلمه ی بعد از خود می کنند که به آن ها ادات حصر گفته می شود .یکی از آن ها همان کلمه «إلا » است زمانی که مسبوق به حرف نفی شده باشد و دیگری «إنما» است  با این تفاوت که وقتی «إنما » در جمله می آید آخرین کلمه ی جمله در انحصار قرار می گیرد

اکنون نمونه های قرآنی آن را مورد توجه قرار دهید:

1- وَ ما يَكْفُرُ بِها إِلَّا الْفاسِقُون(99 بقره)

و به آن جز فاسقان كفر نمى‏ورزند

مفهوم این جمله این است که تنها فاسقین هستند که به آن کفر می ورزند یعنی کفر ورزیدن را منحصر در فاسقین می نماید

2- إِنَّمَا الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللَّه(171 نساء)

مسیح (عیسی پسر مریم )فقط رسول خداست

مفهوم این جمله این است که مسیح پسر یا شریک خدا نیست بلکه تنها یک فرستاده مثل سایر فرستادگان الهی است

تمرین : : اکنون شما می توانید با ترجمه ی جملات قرآنی زیر ترجمه ی این کلمات را تمرین کنید.(کلمات هر آیه را از هم تفکیک نمایید و با توجه به معنایی که در جدول کلمات جدید به شما ارائه شده است ترجمه ی کاملی را از این آیات بنویسید.)

*78 بقره:« لا يَعْلَمُونَ الْكِتابَ إِلَّا أَمانِيَّ وَ إِنْ هُمْ إِلَّا يَظُنُّون»

*59 بقره:« فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُم»

*240 بقره:« وَ يَذَرُونَ أَزْواجاً وَصِيَّةً لِأَزْواجِهِمْ مَتاعاً إِلَى الْحَوْلِ غَيْرَ إِخْراج»

*36 محمد:« إِنَّمَا الْحَياةُ الدُّنْيا لَعِبٌ وَ لَهْو»

*26 بقره:« وَ ما يُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفاسِقِين»

*135 آل عمران« وَ مَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّه »

تمرین هفتگی:روزانه در یک صفحه از قرآن کلماتی را که آموزش دیده اید بیابید و سعی کنید همان جمله ای که کلمه ی مورد نظر در آن بوده است را ترجمه کنید .

درس چهارم

قواعد: اسمـــاء خمسه

پنج اسم هستند که معروف شده اند به اسماء خمسه (أبٌ - أخٌ - حمٌ - فو - ذو )و البته ما در اینجا  سه تای آن ها که در قرآن کاربرد دارد را ذکر می کنیم و اشکال مختلف آن ها و نحوه ی ترجمه ی آن ها در حالات مختلف را مورد توجه قرار می دهیم

أبٌ (پدر)- أخٌ(برادر)- ذو (صاحب- داراى).

این اسماء نحوه ی اعرابشان با بقیه ی اسماء متفاوت است .

*هر گاه این اسمها به صورت مفرد بیایند و به اسم ظاهر و یا ضمیری به جز «یاء متکلم» اضافه شده باشند علامت رفع آن ها «واو» می باشد.

1- يا أُخْتَ هارُونَ ما كانَ أَبُوكِ امْرَأَ سَوْءٍ وَ ما كانَتْ أُمُّكِ بَغِيًّا(28 مریم)

اى خواهر هارون! پدر تو آدم بدى نبود، مادرت نيز هرگز آلودگى نداشت.

2- وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيم(105 بقره)

و خداوند داراى بخشش و فضل عظيم است

3- رَفِيعُ الدَّرَجاتِ ذُو الْعَرْش(15 غافر)

خدايى كه درجات كمالش بالا است و بالابرنده درجات مخلوق خود، و صاحب عرش است

4- قالَ إِنِّي أَنَا أَخُوكَ فَلا تَبْتَئِسْ بِما كانُوا يَعْمَلُون(69 یوسف)

گفت: همانا من برادرتو هستم، پس در مقابل آنچه انجام مى‏دادند اندوه مخور.

علامت نصب آن ها «الف» است :

1- ما كانَ مُحَمَّدٌ أَبا أَحَدٍ مِنْ رِجالِكُم(40 احزاب)

محمد، پدر هيچيك از مردان شما نبود

2- حَتَّى إِذا فَتَحْنا عَلَيْهِمْ باباً ذا عَذابٍ شَدِيدٍ إِذا هُمْ فِيهِ مُبْلِسُون(77 مومنون)

تا وقتى كه درى را كه داراى عذاب و شكنجه سخت است بروى ايشان بگشائيم، آن گاه در آن عذاب نوميد خواهند بود

3- وَ اذْكُرْ أَخا عاد(21 احقاف)

سرگذشت برادر” قوم عاد” را يادآورى كن

علامت جر آن ها «یاء» است :

1- إِذْ قالُوا لَيُوسُفُ وَ أَخُوهُ أَحَبُّ إِلى‏ أَبِينا مِنَّا وَ نَحْنُ عُصْبَة(8 یوسف)

گفتند: يوسف و برادرش نزد پدر ما از ما محبوب‏ترند در حالى كه ما گروهى نيرومند هستيم

2- قُلْ لَوْ كانَ مَعَهُ آلِهَةٌ كَما يَقُولُونَ إِذاً لَابْتَغَوْا إِلى‏ ذِي الْعَرْشِ سَبِيلا(42 إسراء)

بگو: اگر چنان كه آنها مى‏گويند با خداوند معبودهايى وجود داشت در آن حال حتما به سوى خداى صاحب عرش راهى مى‏جستند

3- فَطَوَّعَتْ لَهُ نَفْسُهُ قَتْلَ أَخِيهِ فَقَتَلَه(30 مائده)

نفس سركش قابيل او را مصمم به كشتن برادرش كرد و او را كشت.

*وقتی این اسمها به صورت مفرد و بدون اینکه به چیزی اضافه شوند بیایند با «ضمه و فتحه و کسره» اعراب می پذیرند:

1- وَ إِنْ كانَ رَجُلٌ يُورَثُ كَلالَةً أَوِ امْرَأَةٌ وَ لَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِكُلِّ واحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُس(12 نساء)

و اگر مردى بوده باشد كه كلاله (خواهر يا برادر) از او ارث مى‏برد يا زنى كه برادر يا خواهرى دارد سهم هر كدام يك ششم است

2- قالُوا يا أَيُّهَا الْعَزِيزُ إِنَّ لَهُ أَباً شَيْخاً كَبِيرا(78 یوسف)

گفتند: اى عزيز، همانا او را پدرى است پير و سالخورده.

3- قالَ ائْتُونِي بِأَخٍ لَكُمْ مِنْ أَبِيكُم(59 یوسف)

گفت: آن برادرى را كه از پدر داريد نزد من بياوريد

*اگر این اسم ها جمع بسته شوند نیز با همان «ضمه و فتحه و کسره» اعراب می پذیرند:

1- أَنْتُمْ وَ آباؤُكُمُ الْأَقْدَمُون(76 شعراء)

هم شما و هم پدران پيشين شما.

2- أَمْ جاءَهُمْ ما لَمْ يَأْتِ آباءَهُمُ الْأَوَّلِين(68 مومنون)

يا اينكه مطالبى براى آنها آمده است كه براى پدرانشان نيامده

3- وَ لا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلاَّ لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبائِهِن…(31 نور)

و زينت خود را آشكار نسازند مگر براى شوهرانشان يا پدرانشان..

4- إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كانُوا إِخْوانَ الشَّياطِين(27 إسراء)

تبذير كنندگان برادران شياطين هستند

5- وَ عادٌ وَ فِرْعَوْنُ وَ إِخْوانُ لُوط(13 قاف)

و نيز عاد و فرعون و برادران لوط.

*در صورتی که این اسماءخمسه به ضمیر «یاء متکلم» اضافه بشوند در ظاهر هیچ حرکتی نمی گیرند و در اصطلاح عربی می گویند اعرابشان تقدیری است

1- اذْهَبُوا بِقَمِيصِي هذا فَأَلْقُوهُ عَلى‏ وَجْهِ أَبِي يَأْتِ بَصِيرا (93 یوسف)

اين پيراهن مرا ببريد و بر صورت پدرم بيفكنيد تا بينا شود

2- قالَ رَبِّ إِنِّي لا أَمْلِكُ إِلَّا نَفْسِي وَ أَخِي فَافْرُقْ بَيْنَنا وَ بَيْنَ الْقَوْمِ الْفاسِقِين(25 مائده)

موسى گفت: پروردگارا، من جز بر خود و برادرم تسلّطى ندارم پس ميان ما و اين گروه نافرمان جدايى بيفكن.

*شکلی هم از این اسماء هست که این اسم ها به صورت مثنی می آیند که در این حالت با «الف» رفع می گیرند مانند :

1- وَ أَمَّا الْغُلامُ فَكانَ أَبَواهُ مُؤْمِنَيْنِ..(80 کهف)

و اما آن نوجوان پدر و مادرش مؤمن بودند..

2- ذَواتا أَفْنان(48 الرحمن)

هر دو داراى انواع درختان و شاخساران است

3- يَحْكُمُ بِهِ ذَوا عَدْلٍ مِنْكُم(95 مائده)

دو نفر که دارای عدالت هستند به آن حکم می کنند

نکته:در نمونه ای مثل این آیه می توانیم کلمه ی «ذو» را در معنای تحت اللفظی ترجمه نکنیم وآن را به همراه مضاف الیهش در معنای اصطلاحی ؛(عادل) ترجمه کنیم.نمونه هایی مثل کلمه ی ذوالقرنین-ذاالکفل-ذوالقربی-ذوی القربی..ازهمین نوع هستند

و با «یاء» نصب و جر می گیرند مانند:

1- وَ يُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَ عَلى‏ آلِ يَعْقُوبَ كَما أَتَمَّها عَلى‏ أَبَوَيْكَ مِنْ قَبْلُ إِبْراهِيمَ وَ إِسْحاق..(6 یوسف)

و نعمتش را بر تو و بر آل يعقوب تمام و كامل مى‏كند، همانگونه كه پيش از اين بر پدرانت ابراهيم و اسحاق تمام كرد

2- وَ بَدَّلْناهُمْ بِجَنَّتَيْهِمْ جَنَّتَيْنِ ذَواتَيْ أُكُلٍ خَمْطٍ وَ أَثْلٍ وَ شَيْ‏ءٍ مِنْ سِدْرٍ قَلِيل(16 سبأ)

و دو باغ آنان را به دو باغى كه داراى ميوه‏هاى تلخ و درخت شوره گز و اندكى از درخت سدر بودند تبديل كرديم

3- وَ أَشْهِدُوا ذَوَيْ عَدْلٍ مِنْكُم(2 طلاق)

دو مرد عادل از خودتان را شاهد بگيريد

4- إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُم(10 حجرات)

مؤمنان برادر يكديگرند، بنا بر اين در ميان دو برادر خود، صلح را بر قرار كنيد

نکته:کلمه ی «أب» در بعضی موارد که به  صورت مثنی می آید به معنی پدر و مادر می باشد و البته در مواردی هم اینگونه نیست

تمرین : اکنون شما می توانید با ترجمه ی جملات قرآنی زیر ترجمه ی این کلمات را تمرین کنید.(کلمات هر آیه را از هم تفکیک نمایید و با توجه به معنایی که در جدول کلمات جدید به شما ارائه شده است ترجمه ی کاملی را از این آیات بنویسید.)

*97 یوسف:« قالُوا يا أَبانَا اسْتَغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا»

*11 نساء:« فَإِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلَدٌ وَ وَرِثَهُ أَبَواهُ فَلِأُمِّهِ الثُّلُث»

*90 یوسف:« قالَ أَنَا يُوسُفُ وَ هذا أَخِي»

*25 قصص:« قالَتْ إِنَّ أَبِي يَدْعُوك»

*63 یوسف:« فَأَرْسِلْ مَعَنا أَخانا»

*17 ص:« وَ اذْكُرْ عَبْدَنا داوُدَ ذَا الْأَيْد»

*280 بقره:« وَ إِنْ كانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلى‏ مَيْسَرَة»

*1 ص:« وَ الْقُرْآنِ ذِي الذِّكْر»

تمرین هفتگی:روزانه در یک صفحه از قزآن کلماتی را که آموزش دیده اید بیابید و سعی کنید همان جمله ای که کلمه ی مورد نظر در آن بوده است را ترجمه کنید .