با سلام به دوستان عزیز همراه

در این مطلب با ما همراه باشید برای تدبر در آیات قرآن در موضوع «غیبت »

موضوع : غیبت کردن

آیه قرآن : یا ایها الذین آمنو ا اجتنبوا کثیرا من الظن ان بعض الظن اثم و لا تجسسوا و لا یغتب بعضکم بعضا ایحب احدکم ان یاکل لحم اخیه میتا فکرهتموه واتقواالله ان الله تواب رحیم .( 12 حجرات )

سوالات :

خطاب آیه به کیست ؟

آیات مرتبط با موضوع غیبت کدام آیات است ؟

منشاء غیبت چیست ؟

پیشگیری و جبران غیبت چگونه ممکن است ؟

احادیثی با موضوع غیبت و عواقب آن کدام است ؟

غیبت مجاز هم داریم ؟

چرا غیبت از زنا بدتر است ؟

تعریف غیبت :

غیبت از مصدر اغتیاب : پنهان شدن  می باشد و معنی لغوی غیبت : در غیاب کسی سخن گفتن است .

در روایت هم تعاریفی برایغیبت شده است .

* درباره کسی چیزی بگوییم که دوست ندارد او را با آن قضیه یاد کنند یعنی از مطرح شدن آن مساله در غیاب خودش کراهت دارد .

*بازگو کردن عیب و نقصی در کسی که خدا آن عیب را پنهان نگاه داشته است .

جمع بندی : هر عیب یا نقصی که در کسی باشد و تو در غیاب او بگویی غسبت محسوب می شود .

تدبر در آیه :

خطاب آیه به مومنین است : «یا ایها الذین آمنوا» یعنی اینکه شما ممکن است مومن باشی یعنی خدا و پیامبر و قیامت را قبول داشته باشی و اهل نماز و روزه هم باشی اما دچار این نقیصه و گناه هم بشوی یعنی احتمال ابتلا وجود داشته است که خدا تذکر داده است به مراقبت کردن .

در آخر همین آیه هم فرموده است « و اتقوا الله »: تقوا داشته باشید و غیبت نکنید یعنی ایمان به تنهایی نمی تواند مانع گناه بشود بلکه باید همت کنید و یک کار عملیاتی انجام دهید و آن کار عملیاتی ، تقواپیشگی است یعنی مراقبت و جهد کنید تا دچار نقیصه  ای مثل غیبت نشوید .

من و شما ایمان داریم و علم هم داریم و می دانیم که غیبت از زنا هم بدتر است و غیبت کننده منافق است و شکل برزخی غیبت اینگونه است که گوشت مردار برادر دینی خود را می خوریم و خیلی مطالب دیگری که در احادیث آمده است را بارها خوانده ایم و علم تئوری آن را داریم .اما باز هم گرفتار و اسیر غیبت می شویم پس باید یک کلاس تقویتی برویم و آن هم کلاس تقوا پیشگی است .

مثل این که شما کلاس تئوری رانندگی را شرکت کرده اید اما اگر الان پشت ماشین بنشینید نمی توانید ماشین را کنترل کنید و احتمال خسارت بالا است و وقتی دوره عملی را شرکت می کنید و تمرین مداوم می کنید احتمال خسارت را پایین می آورید یا مثلا دانش آموزان و دانشجویانی که رشته های فنی را می خوانند، این ها تا وقتی در دوره کارورزی و عملی شرکت نکنند نمی توانند مهارت لازم را در رشته خود به دست بیاورند این دوره کارورزی جایی هست که در اون جا کار یاد می گیرند . دوره تقواپیشگی همان دوره کارورزی هست .

ما با توجه و غافل نبودن از عواقب و مضرات غیبت ( که یکی از آنها از دست رفتن نیکی های ما و جایگزین شدن آنها در نامه ی اعمال فرد غیبت شونده هست ) تلاش می کنیم تا اگر موقعیت غیبت پیش آمد جلوی خود را بگیریم .اینکه درباره غیبت بدانیم و بخوانیم خوب است اما باید برنامه ای عملی پیاده کنیم تا وقتی در اشل واقعی قرار گرفتیم هم بتوانیم جلوی خود را بگیریم و این همان رسیدن به تقوا است . تقوا که می گوییم چیز عجیب و غریبی نیست که مخصوص افرادی با ظاهر دینی باشد بلکه هر مراقبت و ممانعتی کهدر خود ایجاد می کنیم برای ترک یک گناه یعنی متقی شده ایم .و اما نکاتی که به آن خوب است توجه کنیم این نکات هستند :

1- این موضع ( موضع غیبت ) موضع خطرناکی است پس در مسیر مبارزه با این نقیصه ، تا می توانیم خود را از قرار گرفتن در چنین موقعیتی دور نگه داریم . ما هنوز ایزوله نشده ایم پس تا می توانیم نباید در محیط ویروس دار وارد شویم . شما اگر بدانید در محیطی یک بیماری یا ویروس خطرناک وجود دارد و اگر کسی واکسن آن را نزده باشد و به آن محیط برود به آن ویروس مبتلا می شود ، برای حفظ جان خود محال است (به امید احتمالات و اینکه انشاء الله مبتلا نمی شویم ) به آن محیط و مجلس قدم بگذارید .  پس برای حفظ روح ایمانی خودمان اولین قدم این است که تا می توانیم و امکانش هست در محیط هایی که قطعا می دانیم بر پایه غیبت پیش می رود قدم نگذاریم .

2- گاهی اختیار با ما نیست و بدون اینکه بخواهیم در مجلس و جمعی قرار می گیریم که در آن غیبت کسی یا کسانی را می کنند . در چنین مجلسی اولین عکس العمل نباید ترک مجلس باشد بلکه اگر می توانیم باید اول از همه، سایرین را منع کنیم ( البته با نرمی ) و اگر نشد و تاثیری نداشت موضوع صحبت را عوض کنیم و اگر هیچ یک از این ها اثر نداشت مجلس را ترک کنیم و خود را نجات دهیم . تا مدتی که به چنین رفتاری ادامه بدهیم برای سایرین هم شرطی می شود که در حضور ما غیبت نکنند .

پیش گیری بهتر از درمان است :

اگر مبتلا به غیبت هستیم می توانیم در اولین قدم برای جلوگیری از غیبت های بعدی ، هرروز مطالبی درباره غیبت و عواقب آن بخوانیم .

برای کسی که می خواهیم از او غیبت کنیم در همان لحظه به جای غیبت کردن دعا کنیم . و سعی کنیم محاسن و خوبی های او را بنویسیم یا بگوییم .

آنچه باعث غیبت می شود از جهت روانی ، حسد ، خود برتر بینی و گاهی خشم است . برای جلوگیری از بروز غیبت باید این زمینه ها را از بین ببریم .

همه ی اینها کارهای تمرینی است و اگر حقیقتا قصد دور شدن از این گناه را دارم باید همت کنیم و همین تمرین های حداقلی را انجام دهیم .

استغفار کردن برای شخصی که می خواهیم غیبت او را بکینم یا حتی غیبت اورا کرده ایم نیز مناسب می تواند باشد .

انواع غیبت :

غیبت ، چهار نوع است

1- گفتاری : این نوع غیبت با زبان است و در آیه ای از قرآن هم آمده است که : لا یحب الله الجهر بالسوء من القول … ( 148 نساء): خدا دوست ندارد بدی های دیگران را آشکار کنید

و ما با غیبت همین کار را می کنیم و در مقابل فرمان صریح خدا قد علم می کینم .

2- رفتاری : در آیه ابتدایی سوره همزه آمده است : ویل لکل همزه لمزه : وای بر هر عیب جوی طعنه زننده

منظور از همزه : کسی است که عیوب ظاهری دیگران را می گوید یا منظور از همزه کسی است که با زبان ، به عیب جویی دیگران می پردازد .

منظور از لمزه : کسی است که عیوب پنهان دیگران را بیان می کند یا منظور از لمزه ، کسی است که با اشاره و غیر زبانی به عیب دیگران اشاره می کند .

در آیه 11 از سوره حجرات هم فرمود : و لا تلمزوا انفسکم

3-نوشتاری : اینکه در نامه ای از کسی بدگویی کنیم یا از طریق پیامک این کار ار بکنیم یا شب نامه بنویسم و این کار را بکینم همه اش غیبت است

4- شنیداری : وقتی درباره کسی چیزی نمی گویی ولی با اشتیاق به حرف هایی که درباره دیگری می گویند و از او بدگویی می کنند گوش می سپاری در گناه غیبت شریکی و اصلا در حدیث است که شنونده غیبت مانند گوینده ی آن است : مستمع الغیبه کقائلها .

البته مستمع یعنی کسی که با دقت و تمایل گوش کند بنابراین اگر در اجبار و بدون اینکه راهی داشته باشی فقط به گوشت خورد مشمول شنونده غیبت نمی شوی .

تضییع دو حق با یک گناه :

با غیبت کردن دو حق را ضایع می کنیم اول از همه چون دستور الهی را مبنی بر ترک غیبت زیر پا م یگذاریم و مرتکب این گناه کبیره می شویم اینجا به جنگ با خدا رفته ایم و حق خدا را زیر پا گذاشته ایم . و راه نجاتمان و جبران این حق ، توبه است و توبه واقعی که قصد و عزم تکرار نکردن گناه در آن باشد انشا ء الله از جانب خدای رحمان پذیرفته می شود و خودش در آخر آیه 12 حجرات وعده فرمود که : ان الله تواب رحیم

اما حق دومی که با غیبت کردن ضایع می شود حق الناس است و حق الناس فقط به دست صاحب حق بخشوده می شود . دل خوش نباشیم که در قیامت ، ثواب اعمالمان را در پرونده ی غیبت شونده منتقل می کنند و تمام میشود چون معلوم نیست چقدر عمل مقبول در پرونده داریم و اصلا هم وزن حق الناس هایی که بر گردن داریم میشود تا راه خلاصی ما باشد یا نه . پس تا دستمان از دنیا کوتاه نشده است حق الناس را که یکی از آنها همین غیبت ها هست جبران کنیم .

برای جبران حق الناس اگر امکانش هست مستقیم یا غیر مستقیم از شخص غیبت شونده حلالیت بگیریم حالا حتما هم لازم نیست به او بگوییم که من غسبت تورا کردم چون همین ممکن است باعث کینه ورزی و بی اعتمادی بین افراد بشود . بنابراین به شکلی که مفسده ای به دنبال نداشته باشد از او حلالیت بطلبیم و اگر اصلا دسترسی نداشتیم یا مفسده در پی داشت برای او استغفار یا هر عمل عبادی دیگری را نیابت کنیم تا در پرونده اعمال او ثبت شود .یا در نزد دیگران از خوبی های او بگوییم و امید داشته باشیم که خدا ما را بیاکرزد و در دل آن صاحب حق هم گذشت از ما را قرار دهد .

برای همین است که طبق روایات ، غیبت از زنا هم بدتر است چون در گناه زنا فقط پای حق خدا درمیان است و با توبه انشاء الله بخشوده می شود ولی در غسبت حق الناس هم هست و این دیگر در دست بنده خدا است و معلوم نیست که ببخشد یا حتی ما امکان و موقعیت طلب بخشش از او را به دست آوریم .از طرفی زنا را درنهان انجام میدهند ولی غیبت ، خاصیتش این است که در جمع صورت می گیرد و محقق می شود . من وقتی با خودم به تنهایی بدی کسی را زمزمه می کنم که غیبت محقق نمی شود .همین که شخص دومی در کنار من حاضرباشد و در حضور او از دیگری بدگویی کنم غیبت محقق می شود .

امید به این داریم که خدا همه ی ما را از این گناه و نقیصه ای که بهشت مارا می سوزاند و به جهنم مبدل می کند نجات دهد با قرار گرفتن در کلاس کارورزی و تمرین تقوا پیشگی .