گام پنجم

انواع جمله(2)

*جمله اسمیه : اجزای اصلی این نوع جمله عبارت است از؛( مبتدا + خبر ) .در کلام عربی گاهی نیاز بر این است که جمله به صورت اسمیه بیاید و فواید متعددی هم دارد .به طور مثال تفاوت بین جمله ی :«جاء علی»  با جمله ی «علی جاء» در این است که در جمله ی اول تاکید بر عمل «آمدن» است اما در جمله ی دوم تاکید و مقصود گوینده این است که مخاطب را به «علی» متوجه کند

درس اول

مبتدا و خبر

مبتدا نیز مثل فاعل مرفوع است و نشانه های رفع آن همان هایی است که در فاعل گفتیم و تفاوت آن دو دراین است که فاعل همواره بعد از یک فعل باید باشد و بدون فعل، موجودیتی ندارد اما مبتدا اسمی است که در آغاز جمله ی اسمیه قرا دارد و از جهت مفهومی پایه و اساس حکم جمله است یعنی حکم و خبری که در جمله بیان می شود درباره ی مبتدا است .همواره در جمله ی اسمیه خبری درباره ی مبتدا داده می شود که آن خبر یا به صورت یک اسم مشتق است و یا به صورت جمله(فعلیه –اسمیه) و شبه جمله (جارو مجرور- ظرف)است .اگر خبرجمله اسمیه یک اسم مشتق و یا شبه جمله باشد، در ترجمه ،مبتدا و خبر با یک « است» به هم مرتبط می شوند و اگر خبر به صورت جمله باشد با همان فعلی که در خبر است به هم مرتبط می شوند .

در عبارات قرآنی زیر نمونه های مبتدا و خبر را ملاحظه می کنید:

1-اللَّهُيَسْتَهْزِئُ بِهِم(15 بقره)

خداآنها را مسخره مى‏كند

توضیح: در آیه بالا «اللَّهُ» مبتدا است و خبرنیزبه صورت جمله ی فعلیه آمده است

2-وَ اللَّهُ مُحِيطٌ بِالْكافِرِين(19 بقره)

و خداوند به كافران احاطه دارد

توضیح : درد این آیه مبتدا« اللَّهُ » است و خبر به صورت یک اسم مشتق است

3-وَ آيَةٌ لَهُمُ اللَّيْل(37 یس)

شب براى آنها آيه و نشانه‏اى است

توضیح: در این آیه «اللَّيْل» مبتدا است چون با وجود اینکه در آغاز کلام نیامده است ولی موضوع حکم جمله است یعنی در جمله درباره ی «لیل» صحبت می شود پس همان هم مبتدا خواهد بود و خبر نیز کلمه «آيَةٌ» می باشد.

4-وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُتَّقُون(177 بقره)

و اينهاپرهيزگارانند

5- إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَنَجَس(28 توبه)

مشركانآلوده و ناپاكند

6-لَهُمْ فِي الدُّنْيا خِزْي(114 بقره)

براى آنها در دنيا رسوايى است

توضیح:«خِزْي» مبتدا است چون در مورد آن صحبت می شود و موضوع  اصلی جمله است و «لَهُمْ » خبر است که به صورت شبه جمله است.

تمرین: جملات اسمیه و فعلیه را تفکیک کنید و سپس اجزای هر یک را معین کنید.

1-وَ لَيَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنا إِلاَّ الْحُسْنى‏ وَ اللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكاذِبُون(107 توبه)

2-قالَ الْحَوارِيُّونَ نَحْنُ أَنْصارُ اللَّهِ فَآمَنَتْ طائِفَةٌ مِنْ بَني‏ إِسْرائيلَ وَ كَفَرَتْ طائِفَةٌ (14 صف)

3-قالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَداً سُبْحانَهُ هُوَ الْغَنِيُّ لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْض(68 یونس)

4-وَ جَعَلْنا عَلى‏ قُلُوبِهِمْ أَكِنَّةً أَنْ يَفْقَهُوهُ وَ في‏ آذانِهِمْ وَقْراً وَ إِذا ذَكَرْتَ رَبَّكَ فِي الْقُرْآنِ وَحْدَهُ وَلَّوْا عَلى‏ أَدْبارِهِمْ نُفُوراً (46 إسراء)