جلسه بیست و سوم:

حفظ از طریق نشانه های لفظی و حافظه تصویری:

در این روش، اتکاء اصلی در حفظ، بر نگاه کردن با دقت است . در واقع حفظ کردن، از طریق نگاه کردن و مشاهده نمودن اتفاق می افتد.
در توضیح این روش باید گفت که در واقع حافظ قرآن با نگاه کردن به هر صفحه ای، یک تصویر ذهنی برای خود ایجاد می کند و با کمک حافظه تصویری، به ازای هر صفحه مکتوب قرآن، یک صفحه در ذهن به وجود می آورد. به بیان دیگر حافظ کل قرآن، ششصد و چهار صفحه به اندازه تمام صفحات قرآن، در ذهن خود دارد. (البته با توجه به این نکته که از روی قرآن با خط عثمان طه حفظ کرده باشد).
نکته ای که در این روش باید مد نظر باشد این است که حافظ قرآن باید در موقع حفظ کردن، دقت بالایی در جایگاه کلمات و عبارات و نحوه قرار گرفتن آیات داخل صفحه داشته باشد و بداند هر آیه ای در کجای صفحه قرار دارد (موقعیت آیه در بالا و یا وسط و یا پایین صفحه می باشد) و هم چنین مطلع باشد که جایگاه آیه در صفحه راست قرآن است و یا در صفحه چپ. حافظ قرآن با نگاه کردن دقیق به جایگاه کلمات و جملات و آیات، تصاویر درستی از صفحات را در ذهن خود می سازد، و با تکرار و مرور محفوظات خود،این صفحات ذهنی خود را بهتر و بیشتر در ذهن خود تثبیت می کند.
قبلا برخی توضیحات، برای تقویت حافظه تصویری در جلسه ۹ و ۱۰ و ۱۱ داده شد.
*************************************
نکته دیگر، استفاده از نشانه های لفظی است .
مثلا گاهی آیاتی داریم که در متن آنها کلمات هم شکل یا هم وزن وجود دارد یا یک حرف در آنها تکرار میشود ، این ها به عنوان نشانه های لفظی میتوانند حفظ راحت تری را برای شما فراهم کنند. برای نمونه به آیات زیر دقت کنید:
اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ ﴿۱﴾َ خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ ﴿۲﴾اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ ﴿۳﴾الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ ﴿۴﴾عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ ﴿۵﴾
در انتهای آیه یک (خَلَقَ) آمده است . در ابتدای آیه دوم هم ( خَلَقَ ) آمده است. این مشابهت لفظی کمک میکند به اتصال دو آیه .
در آیه ۴ کلمه ( عَلَّمَ ) آمده است و همین کلمه در ابتدای آیه بعدی هم آمده است که باعث اتصال راحت تر دو آیه می شود.و نمونه هایی مثل این که در ۹۰ درصد آیات ، قابل مشاهده است.
در اشعار فارسی و عربی نیز این مساله به عنوان یک آرایه ادبی قابل مشاهده است :

به صحرا بنگرم، صحرا ته وینم

به دریـا بنگــرم، دریـــا ته وینــم

تکرار لفظ صحرا و دریا
_______________

تکرار کلمه عصا در شعر زیر:

«عصا برگرفتن نه معجز بود همی اژدها كرد باید عصا»
*********
اکنون به آیات زیر درسوره نبا دقت کنید :

يَوْمَ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْوَاجًا ﴿۱۸﴾وَفُتِحَتِ السَّمَاءُ فَكَانَتْ أَبْوَابًا ﴿۱۹﴾
وقتی این دو آیه را میخوانید حرفی که تقریبا در همه کلمات این دو آیه تکرار شده است حرف ( ف ) است که هم از جهت شنیداری به حفظ کمک میکند و هم از جهت لفظی شکل آیه را برای شما واضح تر میکند.

این نشانه لفظی امری است که از جهت ادبی هم در شعرها قابل ملاحظه است. به شعر زیر دقت کنید:

خیزید و خز آرید که هنگام خزان است
باد خنک از جانب خوارزم وزان است
(واج‌آرایی با تکرار صامتهای ا/خ/ و /ز/) در این شعر استفاده شده است.
خیال خال تو با خود به خاک خواهم برد
که تا زخال تو خاکم شود عبیر آمیز
( واج آرایی با تکرار صامتهای خ / ا / ت)

شبست و شاهد و شمع و شراب و شیرینی غنیمتست چنین شب که دوستان بینی
( واج آرایی با تکرار صامت ش/ و )

البته بسیاری آرایه های ادبی دیگر نیز در ادبیات فارسی و عربی وجود دارد که در آیات قرآن نیز نمونه های آن وجود دارد و در حفظ کردن آیات و ارتباط دادن لفظی بین کلمات یک آیه یا چند آیه کمک زیادی میکند. ولی دامنه وسیعی دارد و امکان طرح آنها در یک جلسه نیست. در تمام آیات قرآن با چنین آرایه هایی مواجه میشوید. فقط کافیست آیات را با نگاهی دقیق تر و متفاوت تر نگاه کنید .