درس سوم

صفت مشبهه

صفت مشبهه از جهت معنا همان معنای اسم فاعل و اسم مفعول را دارد با این تفاوت که بر ثبوت و همیشگی بودن آن صفت در موصوف دلالت دارد.صفت مشبهه در عربی دارای وزن های متعددی می باشد و البته در مواردی هم همان وزن های اسم فاعل در صورتی که بر ثبوت و همیشگی بودن آن صفت دلالت بشود صفت مشبهه خواهند بود .معروف ترین وزن صفت مشبهه «فعیل» می باشد و وزن های دیگر عبارتند از:«فعلان-فعل(مفتوح العین)-فیعل-فعال(مضموم الفا)-فعول(مفتوح الفا)-فعل(مکسورالعین)-فعل(مضموم الفاء ومجزوم العین)-افعل(در صورتی که معنای رنگ و عیب و زینت را دلالت کند) »

وزن‏هاى صفت مشبهه بيش از اينهاست و بنقل كتاب زبدة التعريفات، أوزان مشهور آن پانزده وزن است: خشن (بفتح خاء و كسر شين) شريف، صعب (بر وزن وقت)، ذلول (بر وزن رسول)، جبان (بر وزن سلام)، شجاع (بر وزن غلام)، حسن (بر وزن أسد) ندس (بفتح نون و ضم دال)، عطشان (بر وزن سلمان)، أحمر، جنب (بضم جيم و ضم نون)، صلب (بضم صاد و شد لام مفتوح)، ملح (بكسر ميم و سكون لام)، فرق (بر وزن قفل) (ه)، مالح (بر وزن كامل) پانزدهمى است. نيز وزن «لين» (بفتح لام و شد ياء مكسور) چنانكه در مقدمه كتاب المنجد مذكور است.

نکته: در ترجمه ی صفت مشبهه نیز همان گونه که اسم فاعل را ترجمه می کنیم باید ترجمه انجام شود.اما در اسم فاعل،بر انجام دهنده ی یک کار دلالت می کند و صفت مشبهه بر دارنده ی یک صفت دلالت دارد.

به نمونه های قرآنی زیر دقت کنید:

1- بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيم

به نام خداوند بخشنده مهربان

2-وَ حَفِظْناها مِنْ كُلِّ شَيْطانٍ رَجِيم(17 حجر)

و آن را از هر شيطان رانده شده‏اى نگه داشتيم

3-الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِين(2 فاتحه)

سپاس و ستايش از آن خداست كه پرورش دهنده جهانیان است.

4- وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ مُسْفِرَةٌ - ضاحِكَةٌ مُسْتَبْشِرَة (38 و39 عبس)

صورتهايى در آن روز درخشان است . خندان و شادمان است.

5-قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الْأَعْمى‏ وَ الْبَصِير(16 رعد)

بگو: آيا نابينا و بينا يكسانند؟

6-مُتَّكِئِينَ عَلى‏ رَفْرَفٍ خُضْرٍ وَ عَبْقَرِيٍّ حِسان(76 الرحمن)

بر بالشهاى سبز و فرشها و بسترهاى نيكو تكيه زنند

تمرین : اکنون شما می توانید با ترجمه ی جملات قرآنی زیر ترجمه ی این کلمات را تمرین کنید.(کلمات هر آیه را از هم تفکیک نمایید و با توجه به معنایی که در جدول کلمات جدید به شما ارائه شده است ترجمه ی کاملی را از این آیات بنویسید.)

*80 یس:« الَّذِي جَعَلَ لَكُمْ مِنَ الشَّجَرِ الْأَخْضَرِ نارا»

*187 بقره:« كُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْر»

*37 آل عمران:« فَتَقَبَّلَها رَبُّها بِقَبُولٍ حَسَن»

*150 اعراف:« وَ لَمَّا رَجَعَ مُوسى‏ إِلى‏ قَوْمِهِ غَضْبانَ أَسِفاً »

*39 آل عمران:« أَنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحْيى‏ مُصَدِّقاً بِكَلِمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ سَيِّداً وَ حَصُوراً وَ نَبِيًّا مِنَ الصَّالِحِين»

*225 بقره:« وَ اللَّهُ غَفُورٌ حَلِيم »

تمرین هفتگی:روزانه در یک صفحه از قزآن کلماتی را که آموزش دیده اید بیابید و سعی کنید همان جمله ای که کلمه ی مورد نظر در آن بوده است را ترجمه کنید .